Dementia. Mae’n air brawychus. Mae’n rhywbeth nad oes yr un ohonom eisiau ei glywed, boed drosom ein hunain neu ein hanwyliaid. Fodd bynnag, mae 91% o bobl sy’n byw yn y DU yn cael eu heffeithio gan ddementia. Dyna tua 60m o bobl… pan fyddwch yn gadael i hynny suddo i mewn am eiliad, rydych yn deall pam ei bod mor bwysig ein bod yn gallu cynyddu cyfraddau diagnosis, er mwyn gallu deall y gwahaniaeth rhwng mynd yn hen a mynd yn sâl, fel ein bod yn gallu cefnogi pobl yn y ffordd gywir.

Mae pobl yn aml yn dechrau anghofio pethau mwy wrth iddynt fynd yn hŷn. Yn fwyaf aml mae hyn yn arwydd arferol o heneiddio. Ond i rywun â dementia, bydd newidiadau yn wahanol, yn fwy difrifol ac yn effeithio ar eu bywyd yn fwy.

Dyna pam rydym yn cymryd dementia o ddifrif. Rydym yn sefydliad statws cyfeillgar i ddementia, fel bod ein staff, yn enwedig y rhai sy’n gweithio gyda’n tenantiaid a’n cymunedau, yn meddu ar y wybodaeth a’r sgiliau i allu adnabod symptomau a hefyd, darparu cyngor lle bo angen. Canfu’r Gymdeithas Alzheimer fod yna gamsyniad ynghylch colli cof dim ond fel rhan o heneiddio, ond canfu eu hymchwil fod gwadu, ac amseroedd cyfeirio at arbenigwyr, yn rhwystrau mawr i’r rhai sy’n profi symptomau geisio diagnosis yn y lle cyntaf.

Mae cymaint o resymau pam y gall ein hatgofion ein siomi weithiau, o bob oed. Gall straen a phryder fod yn ffactor cyffredin, yn ogystal ag iselder, felly nid yw bod yn anghofus yn golygu mai dyma’r arwyddion cynnar o fod â dementia. Gallai fod achosion eraill ac yn fwy tebygol, y gellir eu trin yn hawdd.

Felly, beth yw’r arwyddion arferol o heneiddio?

Mae’r rhan fwyaf ohonom yn ddigon ffodus i fyw i mewn i’n hymddeoliad a’n henaint, ond hefyd mae llawer yn parhau i ffynnu ymhell i mewn i’w 70au, 80au a hyd yn oed 90au. Fodd bynnag, rydym i gyd yn gwybod, wrth i ni fynd yn hŷn, ein bod yn fwy tebygol o sylwi ar rai newidiadau yn ein galluoedd meddyliol megis:

  • mynd ychydig yn fwy anghofus
  • cymryd ychydig yn hirach i gofio pethau
  • tynnu sylw’n haws
  • ei chael yn anoddach gwneud sawl peth ar unwaith.

Gall hyn ddod yn amlwg yn enwedig o ganol oed – fel arfer yn golygu ein 40au, 50au a 60au cynnar. Er y gall y newidiadau hyn fod yn rhwystredig, maent yn rhan naturiol o heneiddio. Mae llawer o bobl yn poeni bod y rhain yn arwyddion cynnar o ddementia, ond i’r rhan fwyaf o bobl, nid yw hyn yn wir.

Sut mae dementia yn wahanol?

Mae dementia yn grŵp o symptomau ac mae’n cael ei achosi gan wahanol glefydau sy’n niweidio’r ymennydd.

Mae symptomau dementia yn gwaethygu dros amser ac yn cynnwys:

  • colli cof
  • dryswch ac angen cymorth gyda thasgau dyddiol
  • problemau gydag iaith a dealltwriaeth
  • newidiadau mewn ymddygiad.

Siarad â’ch Meddyg Teulu

Dim ond gweithiwr iechyd proffesiynol cymwys sy’n gallu gwneud diagnosis o ddementia, felly gall cymryd y cam cyntaf a siarad â’ch meddyg teulu ymddangos fel mynydd i’w ddringo, gan nad yw hyd yn oed gofyn y cwestiwn – a allai hyn fod yn ddementia – yn rhywbeth a fydd yn dod yn hawdd unrhyw un ohonom. Efallai eich bod yn gofyn y cwestiwn ar ran anwylyd. Fodd bynnag, gallwch ddarllen drwy’r rhestr wirio symptomau sydd wedi’i chreu gan Gymdeithas Alzheimer i helpu gyda’r cam cyntaf hwnnw.

Gallwch hefyd wylio’r fideo ar yr awgrymiadau gorau ar gyfer siarad â’ch meddyg teulu…